Ik geef het toe. Ik ben gefrustreerd. Ik werk al een groot deel van mijn leven aan efficiënte bemesting, in de landbouw en in moestuinen. In de landbouw gaat dat steeds beter, mede afgedwongen door de Meststoffenwet. Maar in moestuinen, en ook siertuinen, is het soms een drama. En dat niet alleen: tuinmensen zijn er nog trots op ook. Zoals nu te zien in de bioscoop, waar de (overigens prachtige) film Onder het maaiveld draait. Daarin wordt gedemonstreerd hoe je een moestuin aanlegt. Niet gewoon in de grond, maar door er zo’n 15 cm compost op te leggen. Ongeacht de bestaande bodem of het teeltplan. 15 volle emmers per vierkante meter.
Als je lekker veel compost gebruikt, of een flinke laag stalmest, krioelt je tuin van het bodemleven. Net als in een composthoop. Je planten spuiten de grond uit: een geweldige oogst. Er is alleen één grote MAAR: je voert veel, véél meer stikstof en fosfaat aan dan je planten nodig hebben. En ook véél meer dan het bodemleven kan verstouwen.
Die overkill aan stikstof en fosfaat spoelt naar het grondwater of de sloot. Dat geeft problemen. Van stikstofrijk grondwater kun je lastiger gezond drinkwater maken. Teveel stikstof en fosfaat in sloten en meren zorgt voor algensoep.
Daarom roep ik al jaren: het mag wel wat minder met compost en mest. Daarin sta ik niet alleen. Mijn collega-tuindocenten van Velt* zeggen dat ook al meer dan 40 jaar. De kennis is er gewoon.
Dat is ook nodig. Sinds 1991 probeert Nederland aan de Europese Nitraatrichtlijn te voldoen, voor het grondwater. Sinds 2007 aan de Kaderrichtlijn Water, die vooral over oppervlaktewater gaat. Daarom zijn er stikstof- en fosfaatgebruiksnormen in de Meststoffenwet.
Als je een boerenbedrijf van enige omvang hebt, moet je aan die wet voldoen. Op de schraalste grond mag je dan nog het meeste aanvoeren: jaarlijks per vierkante meter zo’n 12 liter groencompost, 6 liter GFT-compost of 4 liter stalmest van koeien. Nooit meer dan een flinke emmer dus. Meestal aanzienlijk minder.
En ook dan nog voer je meer stikstof en fosfaat aan dan er afgevoerd wordt met de oogst. Voor een deel zitten die voedingsstoffen in de organische stof, of gebonden aan zand of klei in de compost. Dat spoelt niet zo snel naar de sloot. Maar dan nog: als je meer aanvoert dan dat je oogst, wordt je tuin uiteindelijk een stikstof- en fosfaatbommetje voor je omgeving.
Daar mag je als tuinmens voor kiezen. Voor jou staan er geen wetten in de weg.
Maar denk niet dat je de natuur er een plezier mee doet, ook al zie je meer regenwormen. Je werkt ook niet duurzamer dan boeren die met veel minder mest of compost hun bodemleven aan de praat proberen te houden. Wat jij in de tuin doet, daar zouden zij een boete voor krijgen. Terecht.
Zie je wel? Ik ben gefrustreerd. Ik mopper over kleine postzegeltjes tuingrond die overbemest worden. Op het grote geheel zal het niet uitmaken. Er is, schat ik, zo’n 60.000 hectare tuin in Nederland en wel 2 miljoen hectare landbouwgrond. Maar ik kan er slecht mee dealen als natuurminnende tuinmensen zo verkwistend omgaan met grondstoffen, en hun omgeving er mee vervuilen. En ik ben ontdaan dat een prestigieuze film als Onder het maaiveld dat als een duurzame weg naar een gezonde bodem presenteert. Er zijn toch wetenschappers bij betrokken?
Dus, lieve tuinmensen, ik wil nog eens roepen: LAAT EENS WAT MINDER COMPOST EN MEST KOMEN. Gebruik desnoods twee keer zoveel als de boeren. Je bent tenslotte geen professional. Maar niet tien keer zoveel. Alvast bedankt.
Anne Marie van Dam
* Velt = Vereniging voor Ecologisch Leven, Koken en Tuinieren
Hoe dan, verantwoord bemesten in de tuin? Lees het Velt Handboek Ecologisch Tuinieren, of de eenvoudiger uitleg in Ecologisch Tuinieren voor Beginners. Voor de siertuin: Ecologische tuin: van aanleg tot beheer, ook van Velt. Of *spam-alert* lees mijn eigen Leve de Bodem! Een gezonde basis onder elke tuin. Voor moes- en siertuinen.
Biologisch tuinieren 